Po co nam psychoterapia?
Czasami pojawiają się takie momenty w życiu, gdy pomoc psychologiczna staje się koniecznością. Zadawnione traumy, budzące cierpienie własne lub najbliższego otoczenia. Nagłe sytuacje kryzysowe, w których ważny aspekt życia rozpada się niczym długo układany domek z kart. Długotrwały nasilony stres, którego nie sposób trwale zagłuszyć środkami farmakologicznymi czy rozmową z rodziną i przyjaciółmi. Przykładów sytuacji problemowych i przyczyn pogorszenia zdrowia psychicznego jest wiele. W pewnej chwili pojawia się refleksja, że dotychczasowe sposoby radzenia sobie nie działają i do głowy przychodzi inne rozwiązanie – terapia.
Znalezienie odpowiedniego terapeuty nie należy jednak do łatwych zadań. Sam proces poszukiwań może budzić niepewność, zniechęcenie i bezradność. Czy tytuł doktora lub profesora ma przy wyborze specjalisty jakieś znaczenie? Jaka jest różnica między psychologiem, psychoterapeutą a psychiatrą? Czym tak naprawdę się kierować, dokonując tak ważnego wyboru?
Jak w każdym obszarze zawodowym, także i tu można trafić na osoby niekompetentne czy wręcz oszustów, z którymi w najlepszym razie trudno będzie nawiązać dobry kontakt terapeutyczny. W najgorszym – może to pogłębić istniejące trudności mentalne i zniechęcić do szukania pomocy w przyszłości. Sytuacji nie pomaga też fakt, że w Polsce nadal nie ma jasnych regulacji prawnych odnośnie definicji zawodu psychoterapeuty. Czy oznacza to, że nic nie zyskasz, decydując się na taką formę wsparcia? Nie, warto jednak być uzbrojonym w kilka istotnych informacji, by ograniczyć ryzyko błędu.
Do stworzenia tego artykułu zainspirowało nas oszustwo…
Niedawno duże emocje wzbudziła w Polsce demaskacja samozwańczej psychoterapeutki. Mimo że prowadziła gabinet terapeutyczny, mogła pochwalić się tytułem doktora, a na portalu Znanylekarz.pl posiadała wiele pozytywnych opinii, jej działalność okazała się nie tym co się wydawało. Wbrew udzielanym publicznie informacjom nie była członkinią ani Polskiego Towarzystwa Terapeutycznego, ani też IPA (The International Psychoanalytical Association) czy APF (Association Psychanalytique de France). Nie figurowała również w spisie wymienionych przez siebie uczelni jako autorka publikacji, którymi się chwaliła. Tytuł doktora uzyskała natomiast z kulturoznawstwa. W jaki sposób sytuacja tego typu mogła jednak mieć miejsce? Co sprawiło, że z usług tej pani korzystali nieświadomi pacjenci, a ona sama pracowała tak długo bez żadnych konsekwencji?
Pożywką dla tego typu sytuacji są głównie istniejące luki prawne. Pod względem polskiego prawa psychoterapeuta jest osobą, która pełni określoną rolę w służbie zdrowia. Nie jest to jednak zawód (ani nawet uprawnienie do wykonywania zawodu) jasno uregulowane w świetle prawnym. Terapia i jej przebieg nie są też sprawdzane przez żaden samorząd zawodowy. Dokładniejsza charakterystyka tego, kim jest psychoterapeuta i wynikające z niej regulacje prawne są co prawda precyzyjniej określone – ale tylko w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. W błąd niektórych wprowadza też fakt, że terapeuta może działać zawodowo jeszcze w trakcie ubiegania się o certyfikat.
Podczas gdy psychiatra i psycholog stanowią wedle Trybunału Konstytucyjnego przykłady zawodów zaufania publicznego, psychoterapeuta nie spełnia kryteriów tej definicji. Najlepiej spośród nich uregulowana prawnie jest praca psychiatry – musi on być członkiem Izby Lekarskiej, która przyznała mu prawo do wykonywania zawodu. Teoretycznie działalność psychologa także kontroluje samorząd psychologów. Ponieważ nie powstała jednak odpowiednia Izba Psychologów, w praktyce oznacza to, że nie istnieje oficjalna lista osób wykonujących ten zawód.
Jak wybrać specjalistę w 3 krokach?
Nic dziwnego więc, że w obliczu tak wielu kontrowersji, zawiłości i własnych obaw wiele osób odkłada w czasie decyzję o podjęciu działania nakierowanego na uzyskanie pomocy. Niektórzy wręcz rezygnują z niej zupełnie, choć mogłaby przynieść realne i wymierne korzyści. Przedstawię teraz kilka zaleceń, które pozwolą trochę uporządkować panujący chaos i ułatwić podjęcie bardziej świadomej decyzji:
1. Zastanów się najpierw, czego dokładnie potrzebujesz i jakie masz ku temu zasoby.
Czy usługi prywatne są w zasięgu Twoich możliwości? A może wolałbyś zaufać publicznym, oferowanym przez NFZ? Każda z nich ma swoje plusy i minusy. Warto z pewnością ustalić, ile kosztuje udział w jednej sesji terapeutycznej i jakie są konsekwencje ich pominięcia, a także jak długo mniej więcej trwać będzie proces terapeutyczny. W jakiej dziedzinie problemów specjalizuje się terapeuta i z jakimi grupami wiekowymi pracuje? Nawet na pozór błahe szczegóły – miejsce i godziny pracy osoby udzielającej pomocy – mają znaczenie w kontekście tego, czy będziesz mógł regularnie uczestniczyć w sesjach. Zadzwoń i porozmawiaj bezpośrednio ze specjalistą lub jeśli jest taka możliwość, skorzystaj z pierwszej, próbnej sesji. Zorientujesz się wtedy, czy forma pracy i kontaktu z daną osobą jest dla Ciebie.
2. Pytaj o polecanych specjalistów osoby, którym ufasz, najlepiej czynnie działające w środowisku związanym z pomocą psychologiczną.
Jeżeli jesteś już w trakcie terapii i na przykład zmieniasz miejsce zamieszkania, poproś o odpowiedni kontakt obecnego specjalistę. Może polecić Ci go też zaufany lekarz rodzinny albo bliska osoba chodząca aktualnie na terapię.
3. Nie wahaj się weryfikować wszystkich udostępnianych przez specjalistę informacji i zadawać pytania zanim zdecydujesz się skorzystać z jego usług.
Sprawdzaj nie tylko kwalifikacje, ale też dostępne na stronach uczelni bazy, w których mogą znajdować się publikacje naukowe. W Centralnym Rejestrze Lekarzy można oficjalnie sprawdzić, czy dany specjalista jest lekarzem psychiatrą (http://www.nil.org.pl/rejestry/centralny-rejestr-lekarzy). Psychologów i psychoterapeutów proś o ukazanie dyplomu ukończonych studiów, posiadane specjalizacje i uprawnienia.
Kim jest psycholog, psychiatra, psychoterapeuta?
Każdy z nich świadczy usługi w obszarze zdrowia psychicznego. Różnią się jednak od siebie zasadniczo doświadczeniem, wykształceniem i charakterem pracy.
Psycholog jest osobą, która uzyskała w Polsce dyplom magistra psychologii. Może wystawiać diagnozy i opinie oraz udzielać wsparcia psychologicznego. Wolno mu także prowadzić badania i działalność dydaktyczną, nie tylko dla jednostek i grup, ale też spółek, stowarzyszeń, a nawet partii politycznych (w przeciwieństwie do psychiatry). Dla wielu osób to właśnie wizyta u psychologa jest pierwszym doświadczeniem na drodze do uzyskania pomocy. Jeśli trudności w sferze psychiki zaczynają przeszkadzać Ci w codziennym życiu, psycholog pomoże rozpoznać źródło problemu i wesprzeć przy dokonywaniu zmian. Gdy stwierdzi jednak, że wymagają one dłuższej i bardziej pogłębionej formy pomocy, której sam nie jest w stanie udzielić, skieruje Cię do terapeuty lub psychiatry.
Psychiatra to lekarz o ukończonej specjalizacji w zakresie psychiatrii. Zajmuje się diagnozą stanu psychicznego, poradnictwem i leczeniem zaburzeń psychicznych w ramach publicznej i prywatnej opieki zdrowotnej. Może wykonywać swoją pracę w miejscu zamieszkania pacjenta, szpitalu czy ambulatorium. W zakresie jego obowiązków może znajdować się też promocja i profilaktyka zdrowia psychicznego, a także orzecznictwo sądowe. Wizytę u psychiatry może zalecić psycholog lub lekarz rodzinny (gdy Twój stan nie jest na tyle poważny, na przykład krótkotrwały stres o małym nasileniu, sam może przepisać odpowiednie leki. Oprócz niego uprawnienia do tego posiada jedynie psychiatra – nie psycholog czy terapeuta. Możesz także skorzystać z usługi niepublicznie w celu konsultacji, a zwłaszcza jeśli czujesz, że Twoje problemy zaczynają powodować fizyczne dolegliwości. Psychiatra dokona oceny Twojego stanu mentalnego i jeśli uzna to za stosowne, zapewni odpowiednie wsparcie farmakologiczne. Nie powinien jednak przepisywać Ci środków „na życzenie”, bez wcześniejszego wywiadu z Tobą i adekwatnej diagnozy.
Psychoterapeuta to z kolei specjalista posiadający certyfikat, który poświadcza jego wiedzę i zdolności do prowadzenia terapii w określonym nurcie. Do najpopularniejszych z nich należy podejście poznawczo-behawioralne, systemowe i psychodynamiczne. Ważne, aby były to techniki o dowiedzionej skuteczności naukowej. Sama terapia może przebiegać jako interwencja kryzysowa, w krótkiej (6-miesięcznej) i długoterminowej (około rocznej) formie, a także spotkań podtrzymujących dokonane przez pacjenta postępy. Psychoterapeuta jest lekarzem lub ukończył studia magisterskie z psychologii, pedagogiki, resocjalizacji albo pielęgniarstwa. Spotkania organizuje indywidualnie lub prowadzi je w grupach z innymi pacjentami lub rodziną pacjenta.
Co powinno Cię zaniepokoić?
Jeśli zaobserwujesz te niepokojące zachowania u któregoś ze specjalistów, warto zastanowić się nad podjęciem lub kontynuowaniem dotychczasowej pomocy.
1. Terapeuta unika odpowiedzi na pytania o nurt, w którym pracuje, posiadane kwalifikacje, ukończone szkoły i kursy – bądź też w jego wypowiedziach pojawiają się nieścisłości. Jedną z cech dobrego specjalisty jest dbanie przez niego o ciągły rozwój i podnoszenie kompetencji. Jeśli więc jego ostatnie doświadczenia zawodowe sięgają kilkunastu lat wstecz, niekoniecznie będzie to najlepszy wybór, jakiego można dokonać.
2. Specjalista narusza Twoje granice, fizyczne lub emocjonalne. Może przejawiać się to w narzucaniu Ci swoich poglądów lub poruszaniu własnych problemów bez dawania Ci przestrzeni, abyś mógł odpowiednio omówić swoje. Innym tego sygnałem jest, gdy podczas sesji nie możesz być autentyczny bez narażenia się na krytykę specjalisty.
3. Terapeuta obiecuje szybkie, „magiczne” rozwiązanie wszystkich Twoich problemów w zakresie zdrowia mentalnego lub przeciwnie – nie pozostawia nadziei na jakąkolwiek zmianę. Nie omawia z Tobą celów terapii ani postępów dokonywanych w jej trakcie. Nie tłumaczy objawów, z którymi się zmagasz, co pozostawia Cię w poczuciu niepewności i braku zaufania.
Wszystko to nie oznacza wcale, że w Polsce brakuje odpowiednich, kompetentnych specjalistów w każdej z tych dziedzin. Przeciwnie – większość z nich postuluje doprecyzowanie istniejących przepisów prawnych, by ich działalność była bardziej przejrzysta i budziła zaufanie pacjentów. Dopóki się to nie zmieni powyższe uwagi i zalecenia mogą okazać się pomocne w uzyskaniu profesjonalnej i rzetelnej pomocy psychologicznej.
Artykuł powstał na podstawie:
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=323476395899589&id=111030830477481
Korzystałam również z:
