Ciekawostki o lęku, których nie znałeś.
Jesteś zestresowany, a może czujesz lęk? Jeśli Twoja odpowiedź na to pytanie brzmi „a jaka jest różnica?”, nie jesteś jedyny. Większość ludzi ma problem z odróżnieniem od siebie tych emocji. Istnieją między nimi pewne podobieństwa, ale nie są one tym samym.
Wyobraź sobie na przykład, że nagle dowiadujesz się, że musisz jak najszybciej dokończyć pewien projekt w pracy. Ogarnia Cię napięcie i mobilizujesz swoją energię i kreatywność, by wywiązać się z zadania. Kilka godzin później po wykonaniu swoich obowiązków zadowolony i beztroski idziesz już ze znajomymi na piwo.
A teraz pomyśl, że każdego wieczoru na samą myśl o pójściu do pracy następnego dnia odczuwasz lęk. Obawiasz się rozmów z kolegami z pracy, a na myśl o prezentacjach i spotkaniach grupowych robi Ci się słabo. Nawet, gdy już wychodzisz z biura i mógłbyś się odprężyć, nie opuszczają Cię negatywne emocje i fizyczne napięcie.
Stres wywołany jest zwykle przez czynniki z zewnątrz i może być krótkotrwały. Może oczywiście (tak samo, jak lęk) powodować szereg różnych fizycznych i mentalnych objawów – irytację, złość, zmęczenie, napięcie i bóle mięśni, dolegliwości żołądkowe, bezsenność czy bóle głowy. Lęk z kolei można określić jako stałe i nadmierne martwienie się. Nawet, gdy brakuje już bodźca wywołującego te emocje, lęk pozostaje.
Lęk może prowadzić do tych samych objawów, co stres, dlatego tak często myli się oba te stany. Samo uczucie lęku różni się też od zaburzeń lękowych. Te ostatnie oznaczają, że uczucie lęku towarzyszy Ci miesiącami i negatywnie wpływa na Twoje życie na co dzień.
Zaburzeń lękowych doświadcza na jakimś etapie swojego życia aż 31% Amerykanów. Zgodnie z Amerykańskim Towarzystwem Psychologicznym 19% Amerykanów powyżej 18 roku życia cierpiało w poprzednim roku na jakąś ich formę.
Istnieje 5 głównych rodzajów zaburzeń lękowych. Należy do nich:
- Lęk uogólniony – to chroniczny lęk, nadmierne zamartwianie się i napięcie. Utrzymuje się nawet, jeśli nie ma konkretnego silnego bodźca, który go wywołuje.
- Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne – nawracające, niechciane myśli (obsesje) i/lub powtarzalne zachowania (kompulsje).
- Ataki paniki – cechują się niespodziewanymi i powtarzającymi się napadami intensywnego lęku. Towarzyszą mu objawy fizyczne w postaci trudności w oddychaniu, ucisku w klatce piersiowej, zawrotów głowy, palpitacji serca, a czasami dolegliwości bólowych okolicy brzucha.
- Zespół stresu pourazowego PTSD – może się rozwinąć po przerażającym doświadczeniu, w trakcie którego doświadczyłeś krzywdy fizycznej czy czułeś się zagrożony. Do traumatycznych wydarzeń, które przyczyniają się do rozwoju PTSD, należą różne formy przemocy, napaść, katastrofy naturalne albo wypadki, a także działania wojenne.
- Lęk społeczny – przytłaczający lęk i przesadna nieśmiałość, niepewność i poczucie niedostosowania w trakcie codziennych sytuacji, w których występuje kontakt z ludźmi.
1. Przyczyną lęku mogą być geny.
Jak wykazały badania, lęk może być dziedziczony. W rozwoju zaburzeń lękowych i depresyjnych ważną rolę odgrywają geny, nie wyklucza to jednak wpływu środowiska. Jeśli osoba w Twojej rodzinie cierpi na lęk czy depresję, ryzyko, że Ty także będziesz zmagał się z takimi problemami, znacząco wzrasta. Przy czym nie oznacza to, że z całą pewnością tak będzie.
Warto podkreślić, że osoby z tego samego środowiska dzielą też podobny styl życia i doświadczenia, które mogą przyczyniać się do powstawania tych zaburzeń. Choroba i wynikające z niej zachowanie członka rodziny może też zwiększać poziom depresji i lęku u pozostałych osób. Jest jednak możliwe, by w rodzinie obecne były zaburzenia lękowe bez konkretnej przyczyny z zewnątrz.
Istnienie czynnika genetycznego w rozwoju lęku i depresji potwierdzają eksperymenty z udziałem bliźniąt jednojajowych (o tej samej puli genów). Okazało się, że jeśli jedno z nich zmaga się z lękiem i depresją, drugie też najpewniej będzie miało takie trudności. Zależność ta była mniejsza u bliźniąt dwujajowych, które dzielą ze sobą tylko 50% tych samych genów.
2. Zaburzenia lękowe często zaczynają się w dzieciństwie.
Wyniki badań nie pozostawiają wątpliwości. Zaburzenia lękowe, depresyjne oraz ADHD to najczęstsze zaburzenia diagnozowane u dzieci. 7,1% dzieci pomiędzy 3 a 17 rokiem życia (czyli aż 4,4 miliony) ma zdiagnozowany jakiś rodzaj zaburzeń lękowych. 6 na 10 w tym przedziale wieku (59,3%) ma już doświadczenie związane z terapią i/oraz leczeniem farmakologicznym.
3. Lęk zwiększa ryzyko problemów ze zdrowiem.
Wysoki poziom lęku wiąże się z wieloma chronicznymi chorobami. Należą do nich choroby serca i układu oddechowego, problemy żołądkowo-jelitowe (jak zespół jelita drażliwego) i wiele innych. Jak się okazuje, chroniczny lęk działa destrukcyjnie na cały Twój organizm.
Lęk powoduje przyspieszony rytm i palpitacje serca oraz podnosi ciśnienie krwi, przez co przyczynia się do rozwoju chorób układu krwionośnego. Częstą reakcją fizjologiczną są też bóle brzucha, utrata apetytu, mdłości czy biegunki, co niekorzystnie wpływa na układ pokarmowy.
Jeśli nieustannie czujesz stres i niepokój, osłabia to też Twoją odporność i stajesz się bardziej podatny na infekcje wirusowe i nawracające przeziębienia. Chroniczny lęk potrafi nawet obniżyć u Ciebie skuteczność szczepionek. W stanie lęku Twój oddech staje się płytszy i bardziej gwałtowny, pogłębiając na przykład objawy astmy. Jeśli cierpisz na przewlekłe choroby układu oddechowego, ryzyko trafienia do szpitala znacznie wzrasta.
4. Zimne dłonie i stopy? Powodem może być lęk.
Czy jesteś osobą, której ciągle marzną dłonie i stopy? Jeśli tak, wiedz, że przyczyną tego może być lęk. Kiedy czujesz niepokój, Twój mózg uruchamia reakcję walki lub ucieczki. W wyniku tego przepływ krwi kierowany jest z kończyn do górnej części ciała i centralnych organów.
5. Lęk wywołuje i nasila napady złości.
Mniej charakterystycznym objawem lęku jest złość. Lęk często wiąże się z nadmierną stymulacją w wyniku stresującego środowiska albo zagrożenia. Dochodzi do tego poczucie, że nie możesz poradzić sobie z tym zagrażającym bodźcem. Kiedy czujesz się bezsilny w jakiejś sytuacji, sposobem odzyskania nad nią kontroli staje się właśnie złość.
Złość mocno wiąże się z frustracją. Kiedy lęk jest nieuświadomiony albo gdy go nie wyrażasz, zmienia się w frustrację, która bezpośrednio prowadzi do uczucia złości. Przyczyniają się do tego także objawy długotrwałego lęku, na przykład problemy ze snem. Jeśli masz trudności z zasypianiem lub budzisz się w nocy, zaczynasz cierpieć na niedobory snu. Stajesz się bardziej wrażliwy na stresujące bodźce i podatny na rozdrażnienie.
6. Lęk powoduje problemy z pamięcią.
Dowody na to dostarczają liczne badania, na przykład przeprowadzone przez amerykańską organizację medyczną Mayo Clinic. Wykazano, że stres, lęk i depresja często prowadzą do poczucia zagubienia, trudności w koncentracji uwagi i zapamiętywaniu informacji. Zaburzenia nastroju i przewlekły stres potrafią też zmieniać Twoje wspomnienia.
Lęk uogólniony, który utrzymuje się cały czas, przyczynia się do stałych trudności z pamięcią roboczą. Ciągle coś gubisz, zapominasz, gdzie zaparkowałeś samochód albo czy zamknąłeś drzwi do mieszkania? Musisz przypominać sobie polecenia od pracodawcy albo znów pytasz w rozmowie o to samo, bo wypadło Ci z głowy, że ktoś już Ci o tym powiedział? Być może przyczyną jest lęk, który sprawia, że nie możesz w pełni korzystać z możliwości swojej pamięci.
7. Lęk wpływa na zmysł węchu.
Osoby cierpiące na zaburzenia lękowe częściej oceniają przyjemne zapachy negatywnie. Eksperyment opisany w czasopiśmie naukowym poświęconym neurologii (Journal of Neuroscience) wyjaśnia, dlaczego takie zjawisko ma miejsce. Podczas przetwarzania zapachów aktywuje się tylko ośrodek węchu. U osób z wysokim poziomem lęku uruchamia się jednak razem z nim jeszcze jeden, odpowiedzialny za emocje. Zmienia to sposób, w jaki postrzegasz i oceniasz zapachy.
Poszerzanie swojej wiedzy na temat lęku nie jest tylko zaspokojeniem ciekawości. Im więcej wiesz o przyczynach, przebiegu i różnych rodzajach lęku, tym bardziej oswajasz ten stan. Nie da się zupełnie wyrzucić go ze swojego życia, ale dzięki znajomości informacji naukowych i zalecanych przez psychologię metod można nauczyć się skutecznie sobie z nim radzić.
Artykuł powstał na podstawie:
https://bigthink.com/neuropsych/surprising-anxiety-facts/
Korzystałam również z:
https://www.webmd.com/depression/are-depression-anxiety-hereditary
