Uzależnienie od telefonu – dlaczego jest tak niebezpieczne?
Malowniczy park przyrody Sunset Cliffs w San Diego to miejsce, które jak magnes przyciąga użytkowników Instagrama. Zdjęcia zachodu słońca robione z wysokich klifów zachwycają i pobijają rekordy polubień. W 2015 roku w dzień Bożego Narodzenia spacerował tam także Joshua Burwell.
Burwell był tak zapatrzony w swój telefon, że przekroczył strefę odgradzającą teren od krawędzi klifu. Nie zauważył, że niebezpiecznie zbliża się do urwiska i spadł z niego, ponosząc śmierć na miejscu.
W tym samym roku w Chinach kobieta została potrącona przez ciężarówkę, gdy była pochłonięta rozmową przez telefon. W trakcie przechodzenia przez jezdnię nieuważnie wpadła na pojazd i odbiła się od niego. Ocaliłaby życie, gdyby nie wpadła przez to niefortunnie pod koła kolejnej ciężarówki, która nadjechała z drugiej strony.
Jeśli wydaje Ci się, że historie tego typu należą do rzadkości, niestety jesteś w błędzie. Odsetek wypadków spowodowanych korzystaniem ze smartfona stale rośnie. Wynikają głównie z pisania smsów za kierownicą samochodu, zapatrzenia w telefon czy prób zrobienia zdjęcia w miejscach, które nie są do tego przeznaczone.
Nie każdy przypadek „przyklejenia do telefonu” kończy się tak tragicznie. Każdy z nas jednak doświadczył skutków nadmiernego korzystania ze smartfona. Czy nigdy nie zdarzyło Ci się wpaść na kogoś, gdy wlepiałeś wzrok w telefon? Czy nie odczułbyś irytacji lub niepokoju, gdybyś zostawił przez przypadek telefon w domu na cały dzień i nie mógł z niego skorzystać? Kiedy przywiązanie do swojego smartfona przeradza się w fonoholizm?
Czym jest fonoholizm?
Fonoholizm to uzależnienie od telefonu, a właściwie od tego, co ów telefon oferuje. Choć najczęściej używasz smartfona do dzwonienia i wysyłania smsów, nałóg dotyczy głównie korzystania z Internetu i mediów społecznościowych. Uzależnić można się też od aplikacji na telefonie czy gier online.
Fonoholicy starają się ciągle mieć smartfona pod ręką i reagują napięciem, lękiem lub złością, gdy nie mogą z niego skorzystać. Ciągle zerkają na telefon w oczekiwaniu na nowe powiadomienia, dlatego potrafią błyskawicznie odpowiedzieć na każdego maila czy smsa. Właściwie nie rozstają się z telefonem, nawet w trakcie wykonywania innych czynności.
Nadmierne korzystanie ze smartfona odbija się na zdrowiu psychicznym fonoholika, pogłębiając lęk, depresję i poczucie osamotnienia. Osoby uzależnione od telefonu często przesiadują nocami przed ekranem, przez co zaczynają mieć problemy z nauką czy pracą. Zaniedbują swoje zainteresowania i odpoczynek w wolnym czasie, a ich relacje z bliskimi stopniowo się pogarszają. Mogą też cierpieć z powodu różnych dolegliwości fizycznych, które bezpośrednio wynikają z nadużywania telefonu.
Uzależnienie od telefonu – skala zjawiska
Ponad dekadę temu zapytano polskich nastolatków w wieku od 12 do 19 lat, co zrobiliby, gdyby przez przypadek zostawili telefon w domu. Okazało się, że co trzeci z nich jak najszybciej by się po niego wrócił, bez względu na to, gdzie by wtedy przebywał. 36% uczniów w ogóle nie potrafiło sobie wyobrazić dnia spędzonego bez komórki. Oczywiście w 2022 roku ta liczba jest już znacząco wyższa.
86,6% dzieci w wieku 7-8 lat ma już własne telefony komórkowe, z których prawie wszystkie mają dostęp do Internetu. 60% uczniów sięga po nie podczas lekcji, a prawie połowa nastolatków spędza obiad rodzinny w towarzystwie smartfona. Mniej więcej tyle samo młodych osób stara się mieć komórkę zawsze pod ręką. Zasypiają z telefonem przy poduszce i od niego zaczynają dzień.
Z badań polskiej fundacji „Dbam O Mój Z@sięg” wynika, że 76,5% nastolatków zna kogoś uzależnionego od telefonu. Coraz więcej osób, zwłaszcza młodych, podejmuje też różne ryzykowne zachowania związane z telefonem. 15,9% uczniów szkół odbiera telefon wtedy, gdy może to zagrażać ich bezpieczeństwu, na przykład podczas przechodzenia przez jezdnię.
W rzeczywistości kryteria uzależnienia od smartfona spełnia około 2-3% młodzieży w wieku 12-18 lat. W tej grupie więcej jest dziewcząt i uczniów gimnazjum oraz szkół ponadgimnazjalnych. Współcześnie coraz bardziej zaciera się granica między nadmiernym korzystaniem ze smartfona a uzależnieniem od niego. Istnieje jednak kilka wskazówek, które mogą Ci podpowiedzieć, czy faktycznie jesteś uzależniony od telefonu.
Objawy fonoholizmu – po czym poznać, że jesteś uzależniony od smartfona?
Jeśli rozpoznajesz u siebie większość z wymienionych objawów, które pojawiły się w ciągu ostatniego roku, może dotyczyć Cię problem uzależnienia od telefonu. Zastanów się nad każdym z pytań i postaraj się szczerze na nie odpowiedzieć:
1. Czy na co dzień czujesz silną chęć korzystania z różnych funkcji telefonu i ciągle wracasz do tego myślami?
2. Czy spędzasz stopniowo coraz więcej czasu, używając smartfona? Na przykład prowadzisz dłuższe rozmowy przez telefon albo grasz na smartfonie dłużej, niż początkowo planowałeś?
3. Czy podejmowane przez Ciebie próby ograniczenia czasu przed ekranem telefonu zwykle kończą się niepowodzeniem?
4. Czy kiedy próbujesz zmniejszyć czas użytkowania smartfona, ogarniają Cię nieprzyjemne emocje, jak niepokój, złość, irytacja, smutek, lęk albo fizyczne dolegliwości?
5. Czy w związku z korzystaniem ze smartfona pojawiły się w Twoim życiu jakieś problemy, na przykład kłopoty finansowe, zawodowe czy rodzinne?
6. Czy okłamujesz rodzinę i znajomych, by ukryć czas spędzany przed ekranem telefonu lub negatywne skutki, które z tego wynikają?
7. Czy sięgasz po telefon, by oderwać się od nieprzyjemnych myśli lub problemów?
Przyczyny fonoholizmu – dlaczego tak łatwo uzależnić się od smartfona?
Wiele osób czytających właśnie ten artykuł urodziło się już w cyfrowym świecie. W świecie, w którym dostęp do Internetu był od początku czymś powszechnym i naturalnym, a nie technologiczną nowinką. W którym prawie każdy miał swój telefon komórkowy, a portale społecznościowe z roku na rok zyskiwały na znaczeniu.
Jak się okazuje, nieograniczony dostęp do urządzeń ekranowych jest jedną z głównych przyczyn uzależnienia. Z cyfrowego świata trzeba jednak nauczyć się racjonalnie i zdrowo korzystać, zwłaszcza, że oferuje on tak wiele.
Częstym powodem „przyklejenia” do telefonu jest brak atrakcyjnych alternatyw w czasie wolnym. Potwierdza to eksperyment z udziałem 103 nastolatków, których poproszono o powstrzymanie się od używania smartfonów, tabletów, konsol do gry i innych urządzeń ekranowych przez 3 dni w tygodniu. Okazało się, że zarówno oni, jak ich rodzice, nie mieli często pomysłu na inne aktywności w wolnym czasie.
Tym, co prowadzi do uzależnienia od smartfona, jest zwykle znudzenie i brak zainteresowań poza światem cyfrowym. Ponad połowa młodych osób przyznaje, że sięga po telefon z nudów i używa komórki znacząco częściej, niż spotyka się ze znajomymi czy robiąc coś, co sprawia im przyjemność.
Nastolatkowie nadużywający telefonu przyznają też, że nikt nie rozmawiał z nimi o zagrożeniach w świecie cyfrowym. Zasad rządzących rzeczywistością w Internecie uczyli się sami lub od rówieśników. Rodzice nie kontrolowali u nich czasu spędzanego przy urządzeniach ekranowych, a ich wzajemne relacje na co dzień nie były najlepsze.
Fizyczne, psychiczne i społeczne skutki fonoholizmu
Rodzice i nauczyciele często zastanawiają się, kiedy zareagować, gdy widzą dzieci nadużywające telefonów. Na rozmowę na temat uzależnienia od telefonu komórkowego czy Internetu odpowiedni jest niemal każdy moment. Gdy jednak skutki fonoholizmu w życiu dziecka stają się bardzo widoczne, pomoc w pokonaniu uzależnienia wymaga więcej czasu i zaangażowania.
Uzależnienie od telefonu komórkowego wpływa negatywnie na wszystkie obszary życia fonoholika. Dziecko nadużywające smartfona jest częściej zmęczone, apatyczne i niewyspane. Łatwiej się rozprasza i mniej angażuje na lekcjach. Jest mu trudniej skoncentrować się na szkolnych zajęciach i obowiązkach, co negatywnie wpływa na wyniki w nauce. Może przywiązywać mniejszą wagę do swojego wyglądu i nieregularnie się odżywiać.
Dziecko uzależnione od telefonu izoluje się od swoich rówieśników. Odruchowo sięga po telefon, również w trakcie lekcji czy podczas sprawdzianów. Gdy zwraca się mu uwagę lub próbuje odebrać smartfona, reaguje niepokojem, złością lub wręcz fizyczną agresją. Doskonale orientuje się w najnowszych modelach i funkcjach komórek i zależy mu na tym, by mieć jak najlepszy telefon.
Sygnałem ostrzegawczym dla rodziców mogą być też rosnące rachunki za telefon. Warto zwrócić uwagę, ile czasu dziecko spędza przed ekranem smartfona i czy odczuwa jakieś dolegliwości z tego powodu, na przykład bóle głowy.
Skutkiem uzależnienia od telefonu jest też coraz częstsze unikanie aktywności, które wymagają od niego wysiłku. Dziecko wymiguje się od obowiązków domowych, rezygnuje ze swojego hobby, spotkań z przyjaciółmi i rodziną.
Leczenie fonoholizmu - jak odkleić dziecko od smartfona?
Co zrobić, jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko jest uzależnione od smartfona? Oczywiście zawsze warto zwrócić się o pomoc do specjalisty. Zastanów się nad spotkaniami rodzinnymi, indywidualnymi czy grupowymi prowadzonymi przez terapeutę, który ma doświadczenie w leczeniu uzależnień behawioralnych u dzieci i młodzieży.
Bez względu na formę wsparcia będziesz musiał jednak wprowadzić pewne zmiany w życiu własnym i swojego dziecka. Oto nowe przyzwyczajenia i nawyki, które pomogą w odzyskaniu kontroli nad cyfrowym światem:
1. Ustal jasne reguły korzystania ze smartfona
Brak kontroli nad czasem używania smartfona często prowadzi do rozwoju uzależnienia. Dlatego też spróbuj stworzyć klarowne zasady dotyczące telefonu komórkowego i porozmawiaj o nich z dzieckiem. Możecie na przykład wspólnie ustalić, że w trakcie obiadu czy spotkania rodzinnego wszyscy odkładacie telefony. Wybierzcie taką godzinę w ciągu dnia, kiedy nie będziecie korzystać z komórek i pilnujcie, by nie używać telefonów przed snem.
2. Nie wykorzystuj smartfona jako nagrody albo sposobu na poradzenie sobie z nieprzyjemnymi emocjami
Kiedy dziecko płacze ze smutku lub się złości, nie odwracaj jego uwagi ekranem telefonu. Nie obiecuj też przedłużenia czasu przed ekranem, by zrobiło to, czego od niego wymagasz. Utrwalasz w nim przez to m.in. przekonanie, że telefon jest najlepszym sposobem na poprawę nastroju.
3. Zaangażuj się w to, co Twoje dziecko robi na smartfonie
Nie chodzi o to, abyś czytał wiadomości dziecka czy przeglądał zdjęcia na jego telefonie bez jego wiedzy. Dopytaj jednak, jak korzysta ze smartfona w wolnym czasie i do czego służą różne aplikacje. Znajdźcie takie gry i aplikacje, które uczą poprzez zabawę. Możecie nawet w ustalonym czasie korzystać z nich razem i wyznaczać sobie różne wyzwania, na przykład ucząc się słówek w obcym języku przy użyciu telefonu.
4. Dbaj o to, by dziecko miało częste przerwy od telefonu
Nie jesteś w stanie kontrolować każdej wolnej chwili w życiu dziecka. Zatroszcz się jednak o to, by w czasie odpoczynku angażować się wspólnie w jakieś aktywności bez urządzeń ekranowych. Pograjcie w gry planszowe, pójdźcie na spacer, zróbcie sobie piknik na łonie natury, chodźcie na basen. Pokażesz w ten sposób dziecku, że czas spędzony bez użycia telefonu może być równie atrakcyjny i wartościowy.
Fonoholizm – jak się przed nim ustrzec?
Z badań wynika, że dzieci, które rozwijają swoje pasje poza światem cyfrowym, angażują się w zabawy ruchowe i aktywność fizyczną oraz mają dobry kontakt ze swoimi rodzicami, są później mniej narażone na uzależnienie od telefonu. Pomóż więc dziecku w odkrywaniu jego zainteresowań i wspieraj je. Naucz je też różnych życiowych umiejętności w zakresie dostosowanym do wieku. Zaangażuj je w przygotowywanie posiłków, sprzątanie czy majsterkowanie.
Dzieci uzależnione od smartonów mają bardziej ubogi język. Częściej popełniają błędy językowe, używają skrótów i mają trudności w rozumieniu intencji rozmówcy. Dyskutuj więc z dziećmi na różne tematy, także te abstrakcyjne, które angażują ich wyobraźnię. Poznasz w ten sposób lepiej swoje dziecko, wpłyniesz pozytywnie na Waszą relację i poszerzysz jego zdolności komunikacji.
Rozmawiaj też ze swoimi uczniami i dziećmi na temat zagrożeń, jakie stwarza cyfrowy świat. Wspomnij nie tylko o ryzyku uzależnienia od technologii, ale też wpływie światła niebieskiego na jakość snu oraz w jakiej odległości od oczu powinny trzymać telefon. Przygotuj dziecko na różne negatywne zjawiska w sieci, jak cyberprzemoc czy oszustwa internetowe. Zmniejszysz tym samym ryzyko, że padnie kiedyś ich ofiarą.
Zachowanie równowagi między życiem wirtualnym a rzeczywistym jest ogromnym wyzwaniem nie tylko dla dzieci, ale też dorosłych. Jeśli jako rodzic nadużywasz telefonu i nie potrafisz bez technologii dobrze zagospodarować swojego wolnego czasu, Twoje dziecko także się tego nie nauczy. Bądź więc dobrym przykładem zdrowego i odpowiedzialnego korzystania z cyfrowego świata – dla samego siebie i osób w Twoim otoczeniu.
Artykuł powstał na podstawie:
https://portal.librus.pl/szkola/artykuly/fonoholizm-naduzywanie-smartfonow-przez-dzieci-skala-zjawiska-w-polsce
Korzystałam również z:
https://psychocare.pl/fonoholizm-czyli-uzaleznienia-od-telefonu-dlaczego-takie-niebezpieczne/
https://listverse.com/2016/03/25/10-horrific-deaths-caused-by-smartphones/
https://www.narayanahealth.org/blog/14-creative-ways-to-break-your-childs-smartphone-addiction/
