Podejmowanie decyzji i jej rodzaje.
Niewiele jest w Twoim życiu chwil, w których nie musisz o czymś zadecydować. Od wyborów zupełnie banalnych, takich jak postanowienie, co zjeść dziś na obiad, do kluczowych, jak wybór kierunku studiów, partnera życiowego czy pracy. Co sprawia, że podejmowanie decyzji przychodzi czasami tak trudno? Jak poznać, że stoisz przed ważnym wyborem i odpowiednio się do niego przygotować? Jeśli chcesz oszczędzić czas i cieszyć się satysfakcją z dobrze podjętych decyzji bez poczucia straty, zapraszam do lektury.
William James, amerykański filozof i psycholog, wyróżnił aż pięć rodzajów decyzji. Podjęcie każdej z nich wymaga innego wysiłku. Reagujesz na nie różnymi emocjami i stosujesz odmienne strategie działania. Przypomnij sobie teraz kilka decyzji, które podjąłeś w przeszłości i odkryj, do których kategorii mogłyby należeć.
Decyzja racjonalna.
Rozważnie i świadomie zastanawiasz się nad możliwością rozwiązania. Dość łatwo dostrzegasz jego ewentualne korzyści i straty. Bierzesz pod uwagę konsekwencje podjętego działania. Zastanawiając się nad kupnem jednego z dwóch wymarzonych samochodów, możesz spisać na kartce wszystko to, co przemawia za kupnem każdego z nich, jak niska cena czy preferowana marka oraz przeciwko, jak kiepska moc silnika, mało pakowny bagażnik czy brak klimatyzacji. Zwykle dość szybko z takiej listy wad i zalet wyłania się lepszy kandydat. Niestety, wiele życiowych decyzji zupełnie wymyka się tej kategorii.
Decyzja wolicjonalna.
Dotyczy najbardziej istotnych aspektów Twojego życia. Jej podjęcie nie jest proste, wiąże się z uczuciem wewnętrznego wysiłku, a nawet straty. Bardzo często nie są to decyzje przyjemne i ponosisz przy nich spore koszty emocjonalne. Zerwanie relacji, w której doświadczasz przemocy? Podjęcie terapii, by wyleczyć się z uzależnienia od alkoholu? Zrezygnowanie z wymarzonej pracy, by zaopiekować się chorym rodzicem? Wszystkie te decyzje niestety wiążą się z cierpieniem. Często okazuje się jednak, że na dłuższą metę przynoszą też wiele korzyści.
Co możesz zrobić, by pomóc sobie w podjęciu tak trudnej decyzji? Zastanów się nad swoimi wartościami. Co jest dla Ciebie najważniejsze? Wartości społeczne, jak rodzina? Materialne, jak dobry zarobek i komfort życia? Wartości etyczne, jak sprawiedliwość, dobro, prawda? A może własne zdrowie? Spisz wszystko, co jest dla Ciebie w życiu istotne i spróbuj to uszeregować od aspektów mniej ważnych do tych kluczowych. Postaraj się, by opinie innych nie odgrywały tu najistotniejszej roli. Podjęcie decyzji w sprzeczności z Twoimi kluczowymi wartościami może spowodować wypalenie, frustrację i zamknąć Ci drogę do szczęścia.
Decyzja dryfująca.
Podejmujesz ją pod wpływem jakiegoś sygnału z zewnątrz -opinii, czy nagłego zdarzenia. Nie widzisz wyraźnego powodu do wyboru którejś możliwości, bo każda wydaje się równie dobra. Budzi to często niechęć i narastające zmęczenie wyborem. Dryfujesz więc od jednej opcji do drugiej, dopóki coś nie zadecyduje za Ciebie.
Wiele osób ma dokładnie ten problem z wyborem kierunku studiów. Psychologia? Może filologia? A jeśli już, to jaka? Socjologia również mogłaby być ciekawa. Wszystko właściwie ma swój urok, ale nic w pełni nie przekonuje. Dopóki rodzice nie postanowią wreszcie, że powinieneś iść na prawo. W takich sytuacjach na przykład dobrze zastanowić się nad tym, jakie masz zasoby. W czym jesteś dobry i która z możliwości bardziej te umiejętności rozwinie? Przemyśl też swoje potrzeby. Które spełnisz, a które zaniedbasz podejmując daną decyzję?
Decyzja impulsywna.
Bardzo podobna do poprzedniej kategorii. Różni się tylko tym, że ostatecznie decyduje czynnik wewnętrzny, jak Twoje nawyki czy przyzwyczajenia. Działasz automatycznie i impulsywnie, bez silnego poczucia, że Twój wybór jest słuszny. Wyobraź sobie teraz, że chcesz wprowadzić w swoim życiu ważną zmianę. Na przykład zacząć chodzić na basen. Nie czujesz się do tego przekonany, ale przecież dobrze byłoby schudnąć. Po kilku wizytach na basenie wracasz pewnego dnia z pracy i podejmujesz decyzję, że jednak zostajesz w domu i oglądniesz film. Przecież sprawia Ci to chyba większą frajdę, a poza tym od lat tak postępowałeś i nadal jesteś zdrowy, prawda?
Przełamać złe nawyki możesz na wiele sposobów. Najważniejsze to zdać sobie sprawę, że przyzwyczajenie się do nowego zachowania wymaga czasu i wysiłku. A jeśli chcesz odkryć, czy impulsywnie podjęta decyzja jest właściwa, zastanów się, jakie uczucia Cię później ogarniają. Czy czujesz radość i satysfakcję? A może raczej poczucie winy i niezadowolenie z siebie? Czy Twoje życie zmieni się na lepsze, gdy zaczniesz dokonywać innych wyborów, niż do tej pory?
Decyzja oparta na zmianie punktu widzenia.
Zdarzyło Ci się zaznać w życiu przemiany wewnętrznej? Pod wpływem jakiegoś ważnego zdarzenia albo uczucia? Zmieniłeś w krótkim czasie swój sposób postrzegania świata i poglądy? I nawet nie rozumiesz, jak mogłeś kiedyś myśleć tak, a nie inaczej? Te doświadczenia są typowe dla decyzji opartej na zmianie punktu widzenia.
Mogłeś na przykład dużą część życia poświęcać tylko pracy, a potem nagle zakochać się i odkryć, że chcesz założyć rodzinę. Albo ulec poważnemu wypadkowi i zaangażować się w pomoc bardziej potrzebującym. Zwykle czujesz, że podjęte wtedy decyzje są trwałe i akceptujesz ich konsekwencje. Problemem często jest jednak reakcja rodziny i przyjaciół. Mogą nie tylko nie wspierać Cię w Twoich działaniach, ale jawnie je sabotować. Warto przygotować się wtedy na to, że niektóre relacje mogą się rozluźnić lub zupełnie zerwać. Znaleźć osoby, które uszanują Twoje decyzje i prowadzą podobny styl życia. Rozwijać w sobie asertywność. I nie rezygnować od razu z pomysłów, zanim nie spróbujesz wcielić ich w życie.
Nie istnieje prosty przepis, który zagwarantuje, że wszystkie podjęte przez Ciebie decyzje będą dobre. Każda decyzja wiąże się z wyborem pewnych możliwości, a rezygnacją z innych. Możesz jednak wykorzystać te wskazówki, by uczynić ten wybór bardziej świadomym. A zatem powodzenia w podejmowaniu decyzji- tych drobnych i tych najważniejszych!
Bibliografia:
Yalom, I.D. (2008). Psychologia egzystencjalna, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
James, W. (2010). Psychologia, Warszawa: PWN.
